Afsuski, internetda firibgarlar ko‘p, ular yolg‘on yo‘llar bilan foydalanuvchilarning pullarini o‘zlariga o‘zlashtirishni istaydilar. Ular OLX.uz-da, ekzotik hayvon va qushlarni, zotdor it va mushuklarni, xorijdan keltirilgan noutbuk, fototexnika, telefon va avtomobillarni juda arzon narxda sotilishi to‘g‘risida e'lon joylashtiradilar. Bitim sharti - pul o‘tkazish yo‘li bilan oldindan to‘lov (transporda yetkazib berish uchun to‘lov). Natijada xaridor tovarni olmaydi, pul o‘tkazmasini ham bekor qila olmaydi.
Biz Sizning xavfsizligingiz to‘g‘risida qayg‘uramiz, shuning uchun ba‘zi foydali maslahatlar bilan bo‘lishamiz, bu maslahatlar Sizga xorij internet-firibgarlarning qurboniga aylanmasligingizga yordam beradi. Ayniqsa, ehtiyot bo‘lish kerak, agarki:
- Yangi narsaning narxi juda past bo‘lsa-yu (masalan, zotdor, chempion ota-onadan tug‘ilgan yorkshir tererining narxi 200$ bo‘lsa yoki iPhone 320$ bo‘lsa), tovarning o‘zi chet elda bo‘lsa.
- Bog‘lanish uchun telefon ko‘rsatilmagan bo‘lsa.
- Tasvir ta‘rifga mos bo‘lmasa. Masalan, tavsifda gadjetning bitta modeli to‘g‘risida so‘z borsa-yu, e‘tibor bilan qaraganda, fotosuratda o‘xshash, ammo boshqa model ko‘rsatilgan bo‘lsa.
- E'lonning matni, shuningdek Sizga yuborilgan xatning matni elektron avtotarjimon yordamida tarjima qilingan bo‘lsa (“qabul uchun ayol va erkak yorklar”, “Olma iPhone”).
- Sotuvchi bir xil e'lonni turli mintaqalarda joylashtirgan bo‘lsa (masalan, bitta avtomobil turli mintaqalarda taklif etilsa yoki turli zotli itlarning bollari taklif etiladigan e'lonlar).
- Yozishuv jarayonida pulning bir qismini (jo‘natish haqini yoki sug‘urta badalini) bankdagi hisob raqamiga oldindan to‘lash kerakligi, shundan keyingina tovar pochta orqali jo‘natilishi ma'lum bo‘lsa.
- Plastik kartangiz haqida ma'lumotlarni xech kimga bermang. Sotib oluvchiga mablag'larni o'tkazish uchun shunchaki sizning kartangiz RAQAMINI bilishi yetarli bo'ladi. Agarda kartangiz haqida boshqa ma'lumotlarni bersangiz(karta yaroqlik muddati, PIN-kodi), firibgarlar kartangizdan mablag'larni yechib olishilari uchun ushbu ma'lumotlardan foydalanishlari mumkun.
- Boshqa hollarda tovar haqqini pul o‘tkazmalari tizimlari (Western Union, MoneyGram) orqali o‘tkazish talab etilishi mumkin. Bitim kafolati sifatida o‘tkazmani do‘stingiz yoki qarindoshingizning nomiga o‘tkazish, va tovar yetkazib berilib,bitim yakunlangach, oluvchi ismini o‘zgartirib ,jo‘natma kodini ma‘lum qilish tavsiya qilinadi.
- So`nggi paytlarda, e`lonlarga chet-el telefon raqamlaridan(masalan, Rossiya yoki Qozog'iston va h.k.): -“Buyumingizni sotib olmoqchimiz, moshinada okam/do`stim kelib olib ketadi.” deb sotib olish istagi bilan telefon qilayotgan odamlar haqida xabar olyapmiz. Ular keyin pul o`tkazish uchun plastik kartangiz raqamlarini so`rashadi. Raqamlarni jo`natganingizdan so`ng sizga mahalliy bankdan pul o'tkazmasi uchun SMS-tasdiqlash kodi keladi (SMS-xabar O'zbekiston Respublikasi hududidagi istalgan bankdan bo`lishi mumkin). Shungdan so`ng firibgar/moshenniklar qayta telefon qilib –“Rossiya plastik kartasidan pul o`tkazish uchun sizga sms bilan kelgan tasdiqlovchi ko`dni menga ayting” deb so`rashadi. Sizga kelayotgan shunday sms ko`dlarni HECH KACHON va HECH KIMGA aytmang va jo`natmang. Sizdan tovar/mahsulot sotib olish uchun xaridorga faqatgina sizning plastik kartangiz no`meri kerak xolos.
Bundan tashqari, firibgarlikning shunday turlari ham ko‘payib ketdiki, biron tovarni siz emas, balki sizdan sotib olish va uni qaysidir Afrika davlatiga jo‘natish taklif etiladi (masalan, Nigeriya yoki Kamerunga).
(!) Firibgarlik qurboni bo‘lmaslik uchun mamlakatingiz tashqarisida sotib olmang va sotmang. Oldindan to‘lovga rozi bo‘lmang. Hech qachon Western Union yoki boshqa anonim to‘lov tizimlari orqali to‘lovni amalga oshirmang. Tovar haqqini to‘lab olish sharti bilan, buyurtma xat / jo‘natma bilan yoki kuryer bilan yuborilishini so‘rang.
SMS-firibgarlar/moshenniklar haqida batafsil bu yerda o`qib olishingiz mumkin.
Agarda boshqa biron-bir firibgarlikka duch kelsangiz, iltimos, saytimizdagi teskari aloqa shakli orqali bizga xabar bering va biz shunda foydalanuvchilarimizni bu haqda ogohlantiramiz.